بله، حدود 60 درصد نوزادان فول ترم که سر موقع دنیا می آیند دارای هاله زرد رنگی بر روی پوستشان هستند که به آن زردی یا یرقان گفته می شود. زردی نوزادان در طی هفته اول یا دوم زندگی نوزاد خودش را نشان می دهد. در حقیقت، اساساً تمامی بچه ها دارای درصدی زردی هستند اما ممکن است در زردی های خفیف، کسی متوجه زرد بودن بچه نشود.
زردی در بیشتر بچه ها موقتی و بی ضرر است و خودبخودی یا با درمان اندکی برطرف می شود. اما در موارد خیلی نادر، زردی بچه می تواند خطرناک باشد، بنابراین بایستی مراقب بچه بود.
علت زردی نوزادان چیست؟
بالا بودن سطح رنگدانه ای به نام بیلیروبین (bilirubin) در خون موجب زرد شدن پوست می شود. بیلیروبین در خون همه مردم صرفنظر از سن وجود دارد. بیلیروبین یکی از فراورده های جنبی است که در زمان تجزیه سلول های قرمز خون که پیر شده اند، حاصل می شود. معمولا کبد بیلیروبین را از خون جمع آوری کرده و از طریق مدفوع آن را از بدن دفع می کند.
در طی حاملگی کبد مادر بیلیروبین جنین را نیز دفع می کند. بعد از تولد مدت زمانی طول می کشد تا کبد بچه فعالیت خود را شروع کرده و بیلی روبین را از خون دفع کند. نتیجه آن تجمع این رنگدانه در خون نوزاد است که در زیر پوست و سفیدی چشم رسوب کرده و موجب زرد شدن پوست و سفیده چشم نوزاد می شود.
این نوع یرقان یا زردی را زردی فیزیولوژیک می نامند و معمولا در دومین یا سومین روز زندگی بچه تا حدود دو هفته بعد از تولد ظاهر می شود (در بچه های نارس اوج آن در 5 تا 7 روز پس از تولد شروع شده و ممکن است نهایتا تا دو ماه بعد کامل برطرف شود). روند شروع زردی پوست از صورت بچه است و به سمت پایین و گردن و قفسه سینه ادامه می یابد تا اینکه در موارد زردی شدید به نوک انگشتان پای بچه برسد و کل بدن را زرد کند.
آیا تغذیه نوزاد با شیر مادر می تواند علت زردی باشد؟
تغذیه با شیر مادر زردی ایجاد نمی کند، اما زردی به احتمال بیشتری در نوزادانی وجود دارد که با شیر مادر تغذیه می شوند.
ناکافی بودن سطح مایعات بدن بچه می تواند موجب غلیظ شدن خون و بالا رفتن سطح بیلیروبین خون نوزاد شود. بنابراین اگر بچه با شیر مادر تغذیه می شود و هنوز شیر کافی ترشح نمی شود که بچه بخورد، احتمال دارد که زردی سریعتر و شدیدتر باشد (در بچه هایی که با شیر خشک تغذیه می شوند نیز زردی رخ می دهد اگر به اندازه کافی شیرخشک دریافت نکند).
اگر فکر می کنید که شیر پستان تان برای تغذیه نوزاد کافی نیست، در مورد این مشکل با پزشک یا پرستار خود مشورت کنید. ممکن است به مشاوره شیردهی و افزایش تولید شیر برای شیردهی کافی بچه نیاز داشته باشید.
زمانی که بچه شیر کافی از پستان مادر دریافت کند – مثلا با استفاده از تکنیک های افزایش ترشح شیر مادر – اکثر اوقات با افزایش دفعات شیر دهی به بچه، یا از طریق تغذیه بچه با مکمل شیر مادر؛ زردی رفع می شود. آکادمی متخصصان کودک آمریکا (The American Academy of Pediatrics (AAP)) توصیه کرده است که مادران زائو در چند روز اول حداقل روزی هشت تا 12 بار بچه خود را شیر بدهند.
بعضی از بچه ها دچار اختلالی می شوند به نام "زردی شیر مادر (breast-milk jaundice)" که در چند هفته اول بعد از تولد رخ می دهد. این بیماری اغلب در روز های 7 تا 11 بعد از تولد تشخیص داده می شود.
بچه شما ممکن است شیر کافی خورده و افزایش وزن طبیعی داشته باشد، اما چیزی از شیر با توانایی پردازش و دفع بیلیروبین تداخل داشته باشد. این اغلب در زردی فیزیولوژیک رخ می دهد و هفته ها تا حتی یک ماه پس از تولد برطرف می شود.
زردی شیر مادر در بچه هایی که بطور کامل با شیر مادر تغذیه می شوند تقریبا شایع اس و عموما بی خطر محسوب می شود. اگر سطح بیلیروبین بچه خیلی بالا باشد، ممکن است پزشک تغذیه با شیر مادر را موقتا یکی دو روز قطع کند و زمانی که سطح بیلیروبین پایین آمد، دوباره شیردهی با پستان از سر گرفته شود.
آیا زردی می تواند خطرناک باشد؟
در اکثریت موارد، زردی نگران کننده نیست. اما اگر سطح بیلیروبین بچه خیلی بالا باشد، زردی ممکن است به سیستم عصبی آسیب دائمی بزند. درصد خیلی کمی از نوزادان مبتلا به زردی دچار وضعیتی به نام کرنیکچر یا کرنیکچروس (kernicterus) می شوند، که موجب کری، تاخیر تکامل و یا شکلی از فلج مغزی می شود.
آیا بچه های خاصی استعداد بیشتری برای ابتلا به یرقان دارند؟
بله، بچه هایی که دارای مشخصات زیر هستند، به احتمال بیشتری زردی شدیدتری می گیرند:
دارای برادر یا خواهری هستند که زردی گرفته است.
در زمان تولد دچار خونمردگی شده اند (سلول های قرمز خون که در لخته خونمردگی وجود دارد تجزیه شده و بیلی روبین فرآورده جنبی تجزیه و شکسته شدن سلول های قرمز خون است)
بچه هایی که نارس به دنیا می آیند، زیرا کبد آنها نارس بوده و قادر به پردازش و دفع بیلیروبین نیست
قومیت شرق آسیا
دارای اختلال ژنتیکی خاص هستند (مثل سندرم گیلبرت (Gilbert's syndrome)، نقص ارثی دیواره سلول های قرمز خون، یا گالاکتوزمی که یک اختلال متابولیک ارثی است)
دچار بیماری های خاص مثل کیستیک فیبروز یا کم کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) هستند
زردی ممکن است در طی 24 ساعت اول تولد در اثر عارضه های جدی خاص از قبیل اختلال کبد، کیسه صفرا، روده کوچک، عفونت، ترومای شدید حین تولد، بیماری خاص، نارس بودن شدید (تولید قبل از هفته 28 حاملگی) رخ دهد. عدم سازگاری خون یا ناسازگاری RH و ناسازگاری گروه خونی نیز می تواند در روز اول تولد موجب زردی بچه شود.
آیا آزمایشی برای تشخیص زردی بچه وجود دارد؟
تیم زایمان در زمان تولد نوزاد را از نظر زردی چک می کنند، بایستی مجدداً سه تا پنج روز بعد از تولد بچه چک شود، زمانیکه سطح بیلی روبین احتمالا در بالاترین حد است.
اگر نسبت به زردی نوزاد شکی وجود داشته باشد، آزمایش بیلی روبین انجام می شود که در آن نمونه خون از بچه گرفته شده و سطح بیلی روبین خون اندازه گیری می شود. اگر بچه در طی 24 ساعت اول زردی داشته باشد، سطح بیلیروبین قطعا در زایشگاه اندازه گیری می شود.
چگونه بچه را از نظر زردی چک کنیم؟